اقتصاد، عرضه و تقاضا در دنیای امروز بسیار پیچیده‌است. تعداد تولیدکنندگان محصولی که ما نیاز داریم معمولا بسیار بیشتر از مواردیست که می‌شناسیم. اینجا وظیفه مهم معرفی افراد به یکدیگر را دلال‌ها، واسطه‌ها و بروکر‌ها به انجام می‌رسانند. آنها ممکن است یک پلتفرم بزرگ مانند آمازون یا دیجی کالا باشند، یا شخصی باشند که در یک بنگاه درحال آشنا نمودن خریدار و فروشنده یک محصول است. دولت عموما دوست دارد هر زمان چیزی گران شد، تقصیر را برگردن آنها بیندازد. بااینحال خود دولت نیز برای تامین مخارجش روی مالیات دلالی، واسطه گری و بروکری حساب ویژه‌ای باز نموده‌است.
اگر دلال خودرو، مسکن و ملک هستید، شرایط متفاوتی دارید که در مقالات زیر بطور گسترده آنها را توضیح داده‌ایم. با اینحال بخاطر داشته باشید که مالیات برارزش افزوده – اگر مشمول باشید- تنها به کمسیون شما تعلق می‌گیرد نه به کل مبلغ خانه و اتومبیل. مالیات این موارد مقطوع هستند و درآمد شما از خرید و فروش این موارد تا قبل از ابلاغ مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌تواند مشمول مالیات باشد. این دو مقاله به حوزه شما مربوط هستند:
محاسبه مالیات دلالان، واسطه گری و بروکر‌ها
قانون مالیات مستقیم در اولین ماده خود افرادی که باید مالیات دهند را مشخص می‌نماید. همانطور که می‌توان حدس زد، طبق این قانون تمام افرادی که در ایران درآمد دارند مشمول مالیات هستند. این مشمول مالیات بودن عموما به معنای پرداخت مالیات نیست، بلکه مراد قانون افتتاح پرونده و ارائه اظهارنامه مالیاتی است. بر همین اساس نیز مالیات دلالی، واسطه گری و بروکری تعریف می‌گردد.
بنابراین مهمتری قدم مالیات دلالی و واسطه گری ثبت نام و ایجاد پرونده مالیاتی است. شما باید یک پرونده مالیاتی افتتاح نموده و خرداد هرسال بابت درآمد سال قبل حود اظهارنامه مالیات عملکرد ارسال نمایید. در صورت عدم ارسال، سازمان امور مالیاتی براساس اطلاعاتی که از شما دارد، اظهارنامه براوردی شما را ایجاد نموده و براساس آن از شما مالیات می‌گیرد.
مالیات دلالی و بروکری قطعا تنها به درآمد شما مربوط می‌گردد. بنابراین تنها کمسیون شما مشمول مالیات است. اما باید در ابتدا این دو مقوله بسیار مهم را تفکیک نمایید:
- شما تنها خریدار و فروشنده را به یکدیگر مرتبط می‌کنید. در این موارد پول از حساب خریدار به حساب فروشنده منتقل می‌گردد. کمسیون شما نیز بطور جداگانه از طرفین اخذ می‌شود.
- خریدار و فروشنده یکدیگر را نمی‌شناسند و نخواهند شناخت. یکبار پول به حساب شما وارد شده و اسناد فروش مانند بارنامه، فاکتور و … به نام شما صادر می‌گردند. سپس شما پول فروشنده را می‌پردازید. یا حتی ممکن است شما ابتدا پول فروشنده را پرداخته باشید و خریدار بعدا مبلغ خود را پرداخت کند.
تکالیف مالیاتی دلالی با توجه به نوع واسطه گری
کار شما در مورد بالا بسیار ساده است. در این حالت تقریبا هیچ دردسری برای مالیات واسطه گری دلال وجود ندارد. پولی باتوجه به حجم معامله به حساب شما واریز می‌گردد. توجه داشته باشید که طرفین معامله این مبلغ پرداختی را در معاملات خود ثبت نموده و به اداره مالیات گزارش می‌گنند. همچنین ممکن است بخواهند به آنها یک صورتحساب در سامانه مودیان ارسال نمایید.
اگر پرونده مالیاتی داشته باشید، انجام این موارد برای شما هیچگونه مشکل قانونی ایجادن خواهد نمود. شما با توجه به مدارکی مانند قرارداد، بارنامه و … برای فروش یک بار یا یک خدمت اشخاص را به یکدیگر معرفی نموده و پورسانت دریافت نموده‌اید. اگر هنگام ثبت نام در سامانه عنوان شغلی را واسطه گری انتخاب کرده باشید، 48 درصد از دریافتی شما بعنوان سود شناساییی شده و مالیات براساس آن پرداخت می‌گردد.
مثال از محاسبه مالیات دلالی و واسطه گری
فرض کنید درآمد شخصی در سال 1402 از دلالی 500 میلیون تومان بوده‌است. همانطور که گفتیم، اگر در هنگام ثبت نان اینتاکد و عنوان شغلی خود را درست انتخاب نموده‌باشد، 48 درصد از درآمد او بعناون سود شناسایی شده و مشمول مالیات خواهد بود:
500،000،000X 0.48 = 240،000،000
سازمان امور مالیاتی این مبلغ را سود شما در نظر می‌گیرد و مالیات را بر اساس آن حساب می‌کند. قدم اول کسر معافیت ماده 101 یا همان معافیت معیشتی است. براساس قانون مالیات مستقیم و قوانین مالیات بودجه در سال 1402، هر ایرانی در صورت ارائه اظهارنامه معافیت مالیاتی 47،500،000 تومانی دارد. بنابراین این مبلغ نیز از ماخذ مالیات دلالی شما کسر می‌گردد:
240،000،000-47،500،000 = 192،500،000
مالیات مبلغی که از دلالی و واسطه گری بدست آورده‌اید بر اساس رقم 192 میلیون تومان محاسبه می‌گردد. برای محاسبه مالیات، ماموران سازمان از ماده 131 قانون مالیات مستقیم استفاده می‌کنند. براساس آخرین اصلاح، درآمد‌های مابین 0 تا 200 میلون تومان با نرخ 15 درصد محاسبه می‌گردد:
192،500،000X0.15= 28،875،000
مالیات دلالی و واسطه گری در حالت دوم
در این حالت ممکن است که نام شما عرفا دلال یا واسطه باشد، اما از نظر قانونی می‌توانید عمده فروش نیز بحساب بیایید. در این حالت مبالغ سنگینی به حساب شما وارد می‌گردد. ممکن است حتی خریداران و فروشندگان حاضر نباشند به شما فاکتور رسمی دهند و اثبات هزینه شما می‌تواند دشوار باشد.
همانطور که گفتیم مالیات دلال و واسطه گر تنها باید به کمسیون تعلق گیرد. مشکل نیز دقیقا می‌تواند همینجا ایجاد شود. اگر شاغل نتواند هزینه‌های قابل قبول مالیاتی ارائه دهد، مالیات او را براساس اینتاکد محاسبه می‌کنند و همانطور که گفتیم این عدد برای واسطه‌ها 48 درصد است. اگرچه همیشه راه برای اعتراض به مالیات و کاهش آن وجود دارد اما می‌توان جلو این مشکل رااز همان ابتدا گرفت.
همانطور که گفتیم اگر شما بار را می‌خرید و می‌فروشید از نظر مالیات دیگر دلال نیستید. شما یک خرده فروش یا عمده فروش هستید. در تعریف خرده فروش و عمده فروش نیز بسیار دقت کنید:
- خرده فروش محصول را به مصرف کننده نهایی می‌فروشد. درصد اینتا کد بیشتری دارد اما معمولا مشمول ارزش افزوده نیست.
- عمده فروش محصول را به کسب و کار‌های دیگر می‌فروشد و فروش انبوه دارد. درصد سود اینتاکد او کمتر است اما در اغلب موارد مشمول مالیات بر ارزش افزوده است.
البته قطعا هم خرده فروشان در طول سال فروش عمده دارند و هم عمده فروشان در مواردی ممکن است تک فرشی کنند. مهم اینست که بیشتر خریداران در کدام دسته هستند. تشخیص این موضوع هم برای ماموران مالیاتی بسیار ساده است. آنها این موضوع را براساس بررسی میانگینی از مبالغ واریز شده به حساب شما مشخص می‌کنند.
نکته بعد محصول یا خدمتیست که دلالی می‌شود. بطور مثال محصولاتی مانند مواد معدنی خام قطعا خرده فروشی ندارند. آیا دیده‌اید که مصرف کننده نهایی برای مصرف روزانه منزل اقدام به خرید کلوخه منگنز یا کرومیت کند؟البته در مواردی با حجم بسیار کم سنگ‌های قیمتی و زیبا خرید و فروش می‌شوند و ممکن است مصرف کنندگان نهایی برای زیبایی یا مصارف دیگر آنها را تهیه نمایند اما آن حجمی که برای فروش نیاز به دلال و واسطه دارد قطعا خریدارش مصرف کننده نهایی نیست.
سخن پایانی در مورد مالیات دلالی و واسطه گری
همانطور که گفتیم تمام افرادی که در ایران درآمد دارند مشمول اظهار درآمد و محاسبه مالیات هستند. هم اکنون نیز سازمان امور مالیاتی درحال رصد بسیار سنگین تجارت کشور است تا فراریان مالیاتی را پیدا کند. مسائلی مانند بررسی تراکنش‌های بانکی، سامانه انبار، نظارت بر بارنامه‌ها و … پنهان نمودن درآمد را بسیار دشوار و پرریسک نموده است. بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت وجود درامد آن را حتما بعنوان دلال، واسطه، عمده فروش و یا سایر مواردی که گویای فعالیت شما هستند، به سازمان امور مالیاتی معرفی نمایید و با مشاور مالیاتی در این مورد مشورت نمایید.
