معافیت ماده 101 قانون مالیات مستقیم

نرخ و درصد معافیت معیشتی ماده 101 قانون مالیات مسقیم در سال‌های اخیر:

• بنابر قانون بودجه سال 1403، فعالان اقتصادی مشمول ماده 101 قانون مالیات مستقیم نسبت به درآمد خود در سال 1403 معافیت سالانه 100 میلیون تومانی حواهند داشت. درصورت درج مشخصات کالا و هویت خریدار در سامانه مودیان این تخفیف به 144 میلیون تومان خواهد رسید.
• براساس احکام مالیاتی بودجه، سقف معافیت معیشتی مالیاتی ماده 101 قانون مالیات مسقیم در سال 1402مبلغ 47500000 تومان است.
• میزان معافیت درآمد حقوق و مشاغل براساس بودجه سال 1401 کشور، سالانه 39600000 تومان بوده‌‎است.
• معافیت ماده 101 قانون مالیات مسقیم در سال 1400 برای درآمد‌های کمتر از 36 میلیون تومان در سال

بررسی ماده 101 قانون مالیات مستقیم

قانون مالیات مستقیم در همان بند ابتدایی خود قاطعانه مرز‌های مالیات ستانی را مشخص نموده‌است. براساس این قانون همه موظفند بابت درآمدهای خود مالیات بپردازند. این موضوع در مورد درآمد اشخاص حقوق بگیر رویه نسبتا متفاوتتری دارد. این لاشخاص خود موظف به پرداخت مالیات منیستند. این کارفرماست که باید مالیات آنها را از حقوق کسر نموده و به دولت پرداخت کند.

در مورد شرکت‌ها نیز اکثرا همان نرخ 25 درصد از سود را درنظر می‌گیرند مگر در شرایطی که از برخی امتیازات یا معافیت‌ها برای کاهش نرخ مالیات بردرآمد خود استفاده نمایند. در مورد اشخاص خود اشغال یا فعالانی که مشارکت مدنی دارند نیز مالیات با نرخ ماده 131 قانون مالیات مستقیم اعمال می‌گردد.

ماده 101 قانون مالیات مستقیم اما رویه متفاوتی نسبت به مواردی که از آنها نام برده‌شد، دارد. درواقع این ماده یک تخفیف مالیاتی یکسان را برای تمام مودیان حقیقی مالیاتی در نظر می‌گیرد. دولت هرساله مبلغی را بعنوان میزان حقوق معاف از مالیات در قانون بودجه لحاظ می‌کند. این عدد به این معنیست که درآمد افراد تا آن میزان از پرداخت مالیات معاف است.

قانونگذار در ادامه برای تحقق عدالت مالیاتی در ماده 101 قانون مالیات مستقیم، معافیت ماده 81 را به اشخاص حقیقی مشمول مالیات مشاغل نیز سرایت داده است. بعنوان مثال اگر درآمد شما از کارمندی یا کاسبی در سال 1402 کمتر از 120 میلیون تومان باشد، مالیات بر درآمد شما با نرخ 0 درصد محاسبه می‌گردد.

اما و اگر‌های معافیت معیشتی

مشاوران مالیاتی همواره تاکید دارند که شرط مهم استفاده از تمامی مشوق‌ها، معافیت‌ها، تخفیفات و نرخ‌های صفر مالیاتی ارائه اظهارنامه براساس اصول قانونی و در مهلت مقرر است. این شرط در ماده 101 نیز وجود دارد. قانونگذار در همان ابتدای ماده و قبل از طرح موضوع، آن را در مورد افرادی می‌داند که اظهارنامه خود را طبق مقررات و در زمان تعیین شده تسلیم نموده‌اند.

این ماده در مورد اعطای نرخ صفر خود به مشارکت مدنی نیز شرایط خاصی را مطرح می‌نماید. بعنونا مثال اگر در میان شرکا زن و شوهری وجود داشته باشد، اعطای نرخ صفر به آنها در حکم یک شریک خواهد بود. همچنین در صورت فوت یکی از شرکا، این نرخ صفر در آن کسب و کار به ارث متوفی تعلق خواهد گرفت.

رفع یک ابهام مهم در معافیت معیشتی مشارکت مدنی ماده 101

نکته بسیار مهم دیگر استفاده از معافیت ماده 101 در مشاغلیست که برای آنها پروانه و مجوزی مربوط به یک شخص خاص صادر می‌گردد. اجرای این ماده برای شراکت مدنی در مشاغلی مانند پزشکی و سردرفتری که درواقع باتوجه به مجوز یک شخص و بنا به توانایی‌های فردی ابهاماتی را بوجود آورد. این ابهامات در نهایت به این رای شورای عالی مالیاتی ختم گردید:

     وفق ماده 571 قانون مدنی مصوب 1307 «شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو اشاعه». با توجه به اینکه انجام فعالیت هایی از قبیل دفاتر اسناد رسمی، پزشکان، نمایندگی های بیمه و …. قائم به شخص بوده و پروانه و مجوز فعالیت این گونه مشاغل از سوی مراجع مربوط به نام شخصی صادر می گردد که دارای تخصص و گواهی مرتبط به آن فعالیت را داشته باشد و برای آن شریک در نظر گرفته نمی شود. لذا، از آنجایی که شی واحد در این قرارداد مصداقی نداشته و تحقق اجتماع حقوق مالکین به نحو اشاعه نیز محقق نشده است، لذا به تبع مورد مذکور از مصادیق مشارکت مدنی موضوع تبصره یاد شده نبوده و صرفا قراردادی منطبق با ماده 10 قانون مدنی می باشد. بنابراین تسری معافیت تبصره ماده 101 اصلاحی قانون یاد شده به قراردادهای مورد بحث فاقد محمل قانونی خواهد بود.

صورتجلسه مورخ 1398/02/25 شورای عالی مالیاتی

توجه داشته باشید که در پرونده برخی مشاغل مانند داروخانه‌ها، امکان مشارکت پیش بینی شده است. بنابراین شرکا در اینگونه مشاغل می‌توانند از معافیت ماده 101 قانون مالیات مستقیم استفاده نمایند و حکم بالا مشمول آنها نمی‌گردد.

آیا ممکن است معافیت معیشتی ماده 101 قانون مالیات مستقیم را از دست بدهیم؟

معافیت معیشتی یک موضوع بسیار مهم است. همانطور که می‌دانید برای مشاغل در ماده 131 مالیات‌های قابل توجهی وجود دارند. در این میان کسبه و مشاغل نیز باید همانند کارمندان دارای درصدی از معافیت مالیاتی پایه یا معیشتی باشند و نسبت به درآمد مازاد مالیات بپردازند. اینجا ماده 101 قانون مالیات مستقیم موضوعیت می‌یابد و نرخ ماده 81 را به صاحبان مشاغل نیز تعمیم می‌دهد. بااینحال یک مورد مهم وجود دارد که می‌تواند این معافیت شیرین را بخطر اندازد.

زیرپا گذاشتن ماده 146 مکرر قانون مالیات مستقیم تنها خطر برای ازبین بردن معافیت معیشتیست. نادیده گرفتن شرط مهم این ماده از قانون مالیات مستقیم نه تنها شما را از معافیت ماده 101 قانون مالیات مستقیم محروم می‌کند، که حتی تمامی مشوق‌ها، تخفیفات و نرخ صفرهای مالیاتی را نیز از بین می‌برد.

قانون چه کسانی را از دریافت معافیت محروم می‌نماید؟

ماده 146 مکرر یک تبصره بسیار خطرناک دارد. در این تبصره شرط استفاده از تمامی معافیت‌های مالیاتی را ارائه اظهارنامه مالیاتی و تهیه دفاتر قانونی مطابق ماده 95 قانون مالیات مستقیم می‌داند. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت در این شرایط شما معافیت ماده 101 قانون مالیات مستقیم و سایر معافیت‌ها را از دست می‌دهید:

• اگر گروه اول یا شخص حقوقی هستید دفاتر قانونی را تحویل ندهید و یا سفید تحویل دهید.
• اگر صاحب مشاغل گروه دوم و سوم هستید، در صورت ارائه ندادن اظهارنامه مالیاتی معافیت معیشتی ماده 101 قانون مالیات مستقیم شما از بین می‌رود.

نکته بسیار مهم اینست که شما شامل کل این معافیت هستید مگر اینکه اظهارنامه خود را رائه نداده باشید. بنابراین ممیزین مالیاتی نمی‌توانند در هنگام رسیدگی به بهانه‌های مختلفی نظیر عدم ارائه کامل اسناد و مدارک خواسته شده، تنها درصدی از این معافیت را برای شما اعمال نمایند. براساس بخشنامه 200/98/24 حتی در صورت ناقص بودن اسناد و مدارک نیز باید معافیت معیشتی ماده 101 قانون مالیات مستقیم بطور کامل به شما اعطا گردد.

سوالات متداول