هیأت حل اختلاف مالیاتی

هیأت حل اختلاف مالیاتی قدم اول در اعتراض به مالیات است. در اکثر موارد پرونده شما زمانی در هیأت حل اختلاف رسیدگی می‌گردد که ممیز نتواند نظریه خود را به شما بقبولاند. اجازه دهید مراحل اعتراض به مالیات را تا قبل از رسیدن به هیأت حل اختلاف مرور کنیم.

• در ابتدا سازمان امور مالیاتی برگه تشخیص مالیات را به شما ابلاغ می‌کند.
• این برگه تشخیص مالیات برای شما قابل قبول نیست و می‌خواهید بدانید این مبالغ چطور محاسبه‌ شده‌اند. در اینجا شام با استناد به ماده 237 قانون مالیات مستقیم گزارش رسیدگی خود را از سازمان مطالبه و بررسی می‌کنید.
• پس از مطالعه گزارش رسیدگی متوجه ایراداتی در آن می‌شوید. شما باید با استناد به مدارک به اداره مالیات ثابت نمایید که اشتباه نموده است. ممیز مالیاتی نیز براساس ماده 238 قانون مالیات مستقیم موظف است پرونده شما را دوباره بررسی نماید.

تا اینجا کار در خود واحد مالیاتی صادر کننده برگه تشخیص جلو می‌رود. شما یا با ممیز توافق می‌کنید و مالیات را می‌پردازید و یا پرونده برای بررسی اختلافات شما به هیأت ارجاع می‌شود. توجه نمایید که قبل از ورود به هیأت آن بخش از مبلغ مالیات که در موردش اختلافی با ممیز ندارید قطعیست. شما باید آن بخش را بپردازید و تاخیر در پرداخت آن جریمه مالیاتی درپی دارد. بااینحال برای پرداخت بخش مورد اختلاف باید تا اعلام نتیجه هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی و هیأت حل اختلاف تجدید نظر (در صورت ارجاع) صبر نمایید.

مسائل و مواد قانونی مربوط به هیأت حل اختلاف مالیاتی بسیار حساس هستند. در ادامه نکات و موارد مهم را خط به خط و تبصره به تبصره بررسی می‌کنیم.

ماده 244 قانون مالیات مستقیم: معرفی هیأت حل اختلاف مالیاتی

متن ماده 244 قانون مالیات مستقیم

ماده 244 ـ مرجع رسیدگی به کلیه اختلاف ‌های مالیاتی جز در مواردی که ضمن مقررات این قانون مرجع دیگری پیش ‌بینی ‌شده‌، هیأت حل اختلافات مالیاتی است‌. هر هیأت حل اختلاف مالیاتی ‌از سه نفر به‌شرح زیر تشکیل می ‌شود:

 1‌ ـ نماینده سازمان امور مالیاتی کشور

 2 ـ یک نفر از میان قضات بازنشسته یا حقوق دانان مطلع در امور مالیاتی با شرط وثاقت و امانت به درخواست سازمان امور مالیاتی و انتخاب رئیس کل دادگستری هر استان.

 3‌ ـ نماینده از اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران، اتاق تعاون ایران، جامعه حسابداران رسمی ایران، جامعه مشاوران رسمی مالیاتی ایران، مجامع حرفه ‌ای، اتاق اصناف ایران، شورای اسلامی شهر، کانون وکلا، مرکز وکلا،‌ کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده که برای مدت سه ‌سال منصوب می‌‌شوند. مودی همزمان با اعتراض به برگ تشخیص یا مطالبه مالیات یکی از مراجع این بند را به‌عنوان نماینده خود جهت شرکت در جلسات هیأت حل اختلاف مالیاتی معرفی می‌نماید. در صورتی که برگ ‌تشخیص مالیات ابلاغ قانونی شده باشد و یا همزمان با تسلیم ‌اعتراض به برگ تشخیص در مهلت قانونی مودی انتخاب خود را اعلام ننماید، با توجه به نوع فعالیت مودی یا موضوع مالیات مورد رسیدگی، از بین نمایندگان مزبور با رعایت تبصره (5) این ماده ‌یک نفر انتخاب می‌گردد.

تبصره‌های ماده 244 قانون مالیات مستقیم در مورد هیأت حل اختلاف مالیاتی

1.  جلسات هیأتهای حل اختلاف مالیاتی با حضور هر سه عضو رسمیت می‌یابد. رأی هیأت با اکثریت آراء قطعی و لازم ‌الاجراء است. نظر اقلیت نیز باید در متن رأی قید گردد.
2.  هیأتهای حل اختلاف مالیاتی دارای استقلال کامل هستند. صرفا اداره امور دبیرخانه‌ای هیأتهای حل اختلاف مالیاتی و تشکیل جلسات هیأتها به عهده سازمان امور مالیاتی است. انشای رأی با رعایت اصل عدالت و بی‌ طرفی کلیه اعضا و متکی به اسناد و مدارک مثبته و دلایل و شواهد متقن در همان جلسه و یا حداکثر ظرف سه روز کاری پس از برگزاری جلسه، توسط نماینده بند (2) این ماده‌به عمل آمده و به امضای تمامی اعضا می‌رسد. مودی یا نماینده قانونی وی مجاز به حضور کامل در جلسه و ارائه دفاعیات به صورت کتبی یا شفاهی است. اظهارات شفاهی باید در صورتجلسه قید و به امضای وی برسد. سازمان امور مالیاتی به ‌منظور اعمال نظارت موثر بر عملکرد هیأتهای حل اختلاف مالیاتی، مکلف است نسبت به مستندسازی فرآیند برگزاری جلسات هیأت به نحو مقتضی اقدام کند.
3. تعیین حق‌ الزحمه اعضای موضوع بندهای (2) و (3) این ماده ‌متناسب با تعداد و مدت جلسات و نیز مراحل، منابع مالیاتی و پرونده‌ های مورد رسیدگی از محل اعتباری ‌که به همین منظور در بودجه سالانه سازمان امور مالیاتی کشور پیش ‌بینی می‌‌شود، مطابق دستورالعملی است که توسط سازمان مذکور تهیه و ابلاغ می‌گردد. حق ‌الزحمه اعضا به‌ صورت متمرکز از طرف سازمان امور مالیاتی کشور به حساب اعضا پرداخت می‌شود.
4. سازمان امور مالیاتی مکلف است نمایندگان معرفی‌ شده در اجرای بندهای (2) و (3) این ماده‌ را به‌عنوان اعضای هیأتهای حل اختلاف مالیاتی بپذیرد. با رعایت تبصره (5) این ماده‌ از آنها جهت شرکت در هیأتهای مزبور دعوت نماید.
5. اسامی کلیه افراد معرفی‌ شده توسط رئیس کل دادگستری هر استان، مدیر کل مالیاتی استان و مراجع مذکور در بند (3) این ماده ‌به تفکیک شهرستان‌ها در سامانه‌ای که به صورت متمرکز و حداکثر ظرف سه‌ ماه پس از لازم ‌الاجراء شدن این قانون توسط سازمان امور مالیاتی کشور ایجاد می‌‌شود، درج می‌گردد. انتخاب افراد موضوع بندهای (1)، (2) و (3) برای هر پرونده در مواردی که در شهرستان مورد نظر بیشتر از یک نفر وجود داشته باشد، به صورت تصادفی توسط سامانه مزبور انجام می‌شود. این سامانه مستقیما زیر نظر رئیس کل سازمان امور مالیاتی، مدیریت می‌گردد.
6. سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است زمینه دسترسی اعضای هیأت حل اختلاف مالیاتی را به مندرجات پرونده مورد اعتراض فراهم نماید. زمان ایجاد این دسترسی حداقل یک هفته قبل از تشکیل جلسه هیأت است و باید مطابق مقررات باشد.
7. هر یک از افراد مذکور در بندهای (2) و (3) این ماده ‌در صورتی که بیشتر از سه جلسه متوالی یا چهار جلسه متناوب در یک سال از حضور در جلسات هیأت خودداری نمایند، حکم آنان لغو می‌شود. رئیس کل دادگستری هر استان و مرجع مربوط، حسب مورد، موظف است ظرف ده ‌روز کاری فرد جایگزین را معرفی نماید.
8. به منظور اجرای عدالت، اصل استقلال و بی‌ طرفی، رعایت حقوق شهروندی و نظارت موثر، سازمان امور مالیاتی مکلف است ساختار اداره هیأتهای حل اختلاف مالیاتی را به‌ صورت مستقل، تحت عنوان مرکز دادرسی مالیاتی در ساختار خود ذیل رئیس کل سازمان ایجاد نماید. واحدهای دادرسی مالیاتی در هر استان مستقل از اداره کل مالیاتی استان تشکیل می‌شود.
9. پس از استقرار سامانه مودیان، ثبت اعتراض توسط مودی، انتخاب یکی از مراجع موضوع بند (3) این ماده، ارائه هرگونه لایحه به هیأتهای حل اختلاف، مشاهده اسناد، مدارک و اطلاعات مورد نیاز، ابلاغ تاریخ تشکیل جلسات هیأت، اطلاع از نتایج دادرسی و هرگونه اطلاع دیگر در خصوص پرونده دادرسی مالیاتی از طریق سامانه مذکور انجام می ‌شود.
10. سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است زمینه دسترسی کامل مودی و یا نماینده قانونی وی به مفاد پرونده مورد اعتراض را فراهم نماید. مهلت این دسترسی حداقل یک هفته قبل از تشکیل هیأت حل اختلاف مالیاتی است.
11. عضویت همزمان در فهرست نمایندگان بندهای (2) و (3) موضوع این ماده ‌ممنوع است.

نکات مهم ماده 244 قانون مالیات مستقیم

• اختلافات مربوط به مالیات در ابتدا از طریق هیأت حل اختلاف مالیاتی بررسی خواهند شد. مگر اینکه قانون بررسی مورد خاصی را به مراجع دیگر سپرده باشد.
• سازمان امور مالیاتی نماینده‌ای را به این هیأت ارسال خواهد نمود.
• نفر بعدی این شورای سه نفره یک حقوقدان (ترجیحا قاضی بازنشسته) است. این شخص را رئیس کل دادگستری در پاسخ به درخواست سازمان امور مالیاتی انتخاب و مامور خواهد نمود.
• مودی باید در هنگام اعتراض به برگه تشخیص (همان ماده 238) نماینده خود را در این هیأت انتخاب نماید.
• نام کلیه اشخاص مجاز به شرکت در جلسه هیأت حل اختلاف مالیاتی باید توسط رئیس دادگستری استان، رئیس اداره مالیات استان و سایر مدیران ذی ربط به سامانه مربوط به تبصره 5 تحویل گردد.

حقوق مودی در هیأت حل اختلاف مالیاتی ماده 244

• اگر مودی خودش شخصی را انتخاب نکرده‌باشد، سامانه موضوع تبصره 5 با توجه به راستای فعالیت معترض، شخصی را ارسال خواهد نمود.
• باید هر سه عضو در جلسه هیأت حل اختلاف مالیاتی حاضر باشند. در غیر اینصورت شما می‌توانید در لایحه‌ای اعتبار آن را نپذیرفته و درخواست جلسه دیگری نمایید.
• موضوع بالا در مورد نماینده شما نیز صدق می‌کند. به همین دلیل بسیار مهم است که در مرحله ماده 238 نماینده خود را کتبا معرفی نمایید. در صورتیکه شخص از ارگان دیگری اعزام شده‌‎بود، شما می‌توانید صلاحیت هیأت حل اختلاف مالیاتی را زیر سوال برده و تقاضای جلسه‌ای جدید با حضور نماینده مورد نظر خود را کتبا اعلام نمایید.
• روز جلسه هیأت باید یکهفته قبل به شما ابلاغ گردد و شما مجاز به شرکت در آن هستید.
• هیأت حل اختلاف مالیاتی سه روز برای اعلام و ابلاغ رای فرصت دارد.
• غیبت اعضای معرفی شده از سوی دیگر سازمان‌ها و دادگستری بیش از سه جلسه متوالی و چهار جلسه در یکسال موجب لغو حکم آنها می‌گردد.
• پس از استقرار سامانه مودیان، تمام مراحل هیأت از طریق این سامانه ثبت و پیگیری خواهند شد.

ماده 246 قانون مالیات مستقیم: شرایط دعوت و حضور مودی در هیأت حل اختلاف مالیاتی

متن ماده 246 قانون مالیات مستقیم بدین شرح است:

ماده246 قانون مالیات مستقیم ـ  وقت رسیدگی هیأت حل اختلاف مالیاتی در مورد هر پرونده‌، جهت حضور مودی یا نمایندة مودی و نیز اعزام نمایندة ‌ادارة امور مالیاتی باید به آنها ابلاغ گردد. فاصلة تاریخ ابلاغ و روز تشکیل جلسة هیأت نباید کمتر از ده روز باشد مگر به درخواست ‌مودی و موافقت واحد مربوط‌.

تبصره ـ عدم حضور مودی یا نمایندة مودی و نیز نمایندة ادارة امور مالیاتی مربوط مانع از رسیدگی هیأت و صدور رأی نخواهد بود.

سازمان امور مالیاتی

در ماده قبل قانونگذار از یک مهلت حداقل یک هفته‌ای برای دسترسی به مستندات صحبت نموده بود. صحبت این ماده اما چیز دیگریست. بر ساس ماده 246 قانون مالیات مستقیم، نماینده سازمان و مودی باید حداقل 10 روز با یکدیگر فاصله داشته باشند. در غیر اینصورت شما می‌توانید با حضور در روز مشخص شده، ابلاغ کمتر از 10 روز را بعنوان دلیلی برای برگزاری جلسه هیأت حل اختلاف مالیاتی در تاریخ دیگر اعلام نمایید.

مسئله مهم دیگر حضور افراد برای آغاز جلسه است. در ماده 244 قانون مالیات مستقیم گفتیم که جلسه با سه عضو رسمی دارد و مودی یا وکیل او می‌توانند در جلسه حضور داشته باشند. در اینجا تاکید می‌گردد که جلسه بدون حضور مودی یا وکیل او هم رسمی بوده و دستوراتش لازم الاجراست.

اینجا دقت بفرمایید تا میان وکیل و نماینده خود با آن عضو هیأت که شما انتخابش می‌نمایید تمایز قائل شوید. وکیل یا نماینده شما، طرف شماست و از شما حمایت می‌کند اما صاحب رای نیست، تنها به حکم قانون اجازه حضور در جلسه را دارد. از طرف دیگر عضو منتخب شما در هیأت حل اختلاف ممکن است طرفدار شما نباشد. تنها امتیاز در مورد او اینست که خود صاحب یک رای است و اگر با شرایط کسب و کار شما و یا قوانینی که به نفع شما هستند آشنا باشد، شاید بتواند نظر نماینده دادگستری را نیز بنفع شما تغییر دهد.

چه کسانی می‌توانند در هیأت حل اختلاف مالیاتی همراه ما باشند؟

در بسیاری از موارد مودیان افراد دیگری را برای پیگیری امور مالیاتی خود مامور می‌کنند. گاهی دلیل این موضوع استفاده از خدمات مالیاتی مشاور مالیاتی است و گاهی نیز مودی شخص حقوقیست و شخصی با هویت مجزا اما در راستای شرکت باید امور مالیاتی آن را پیگیری نماید. سازما امور مالیاتی برای جلوگیری از هرج و مرج و ایجاد وحدت رویه در تاریخ 1376/11/15 دستورالعمل 46924 را با عنوان اشخاص صالح مراجعه کننده به کمسیون‌ها صادر نمود. در این دستورالعمل سازمان مشخص می‌کند که چه اشخاصی مجاز به نمایندگی مودی در هیأت حل اختلاف مالیاتی، توافق ماده 238 قانون مالیات مستقیم و سایر هستند.

براساس این دستورالعمل این افراد اجازه حضور در هیأت خل اختلاف را دارند:

• مدیران شرکت‌ها با ارائه مدرک شناسایی و سندی مانند آگهی تغییرات شرکت که اثبات کننده سمت آنها باشد، می‌توانند شخص حقوقی را نمایندگی کنند.
• کارمند مودی (حقیقی یا حقوقی هم می‌تواند نماینده او در هیأت باشد. کارفرما باید او را کتبا معرفی نماید. همچنین این شخص باید تاییدیه حضور در لیست بیمه کارفرما را نیز از اداره مالیات دریافت نموده و بهمراه داشته باشد.
• مودی می‌تواند اشخاصی را با ارائه وکالتنامه معتبر مسئول رسیدگی به اعتراض خود در هیأت حل اختلاف نماید. این اشخاص اگر مشمول ماده 103 قانون مالیات مستقیم باشند، باید حق تمبر باطل نمایند.
• هیأت مشاوران رسمی مالیاتی دارای کارت عضویت معتبر جامعه مشاوران رسمی مالیاتی ایران را نیز بعنوان نماینده مودی می‌پذیرد. آنها باید برگه نمایندگی قانونی مالیاتی خود را به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارائه کنند. این موضع از تاریخ 1397/3/12 مصوب گردید.

وظایف ماموران اداره مالیات و ممیزان بنابر دستورالعمل 46924

این دستورالعمل پرسنل محترم ادارات امور مالیاتی را موظف می‌کند تا قبل از ارائه اطلاعات زیر به شخصی غیر از مودی، حداقل یکی از موارد بالا را در شخص تایید نمایند:

• محتویات پرونده مالیاتی
• مذاکره با مسئولین حوزه مالیاتی
• بحث و مذاکره با ممیزین کل برای رفع اختلاف

بنابر این دستورالعمل، ارائه اطلاعات مودی و توافق از سمت وی با شخصی که هیچکدام از نشانه‌های ذکر شده را برای اثبات قانونی بودن نمایندگی خود بهمراه ندارد، فاقد وجاهت قانونی خواهد بود.

همچنین ممیزین کل و هیأت‌های حل اختلاف موظفند مدارک زیر را از هر وکیل مالیاتی دریافت و برای محاسبه درآمد به ادارات مالیاتی مرتبط ارسال نمایند:

• اسامی وکلا
• تصویر وکالتنامه
• فیش بانکی وجوه مربوط به پرداخت حق تمبر

عدم ارسال این موارد نیز براساس همین دستورالعمل، مسئولیت انتظامی در پی خواهد داشت.

ماده 247 قانون مالیات مستقیم: اعتراض به رای هیأت بدوی

همانطور که گفتیم اعضای هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی موظف هستند تا نهایتا 3 روز نتیجه اعتراض را به مودی ابلاغ نمایند. این ابلاغ باید براساس ماده 203 قانون مالیات مستقیم و تبصره‌های آن انجام گیرد. مودی 20 روز از زمان ابلاغ رای هیأت مهلت دارد تا به آن اعتراض نماید. او موظف است مبلغ مالیات مورد توافق را در مهلت قانونی پس از ابلاغ، بپردازد. اگر این مهلت 20 روزه تمام شود، سازمان امور مالیاتی مبلغ مالیات را قطعی و لازم الاجرا می‌داند.

درنظر داشته باشید که هم شما و هم سازمان امور مالیاتی می‌توانید به رای هیأت اعتراض نمایید. هیأت تجدید نظر تنها به ادعای طرف معترض رسیدگی می‌نماید. در نهایت نیز رای هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر قطعی و لازم الاجراست. پس از اینکه هیأت تجدید نظر رای خود را ابلاغ نمود، مودی باید مبلغ مشخص شده را بپردازد. بااینحال اگر به رای هیأت بدوی اعتراض نموده‌باشد، خواهد توانست اعتراض را براساس ماده 251 قانون مالیات مستقیم از طریق شورای عالی مالیاتی ادامه دهد.

آخرین گام‌های هیأت‌های حل اختلاف مالیاتی

در این مرحله هر دو هیأت نظرات خود را اعلام نموده‌اند. آنها مطابق ماده 248 قانون مالیات مستقیم موظفند تا درصورت موافقت با تعدیل مالبات، دلایل خود را نوشته و گزارش نمایند.

مودی نیز تقریبا دیگر کاری با این هیأت‌ها ندارد و می‌تواند اعتراض خود را از روش‌های دیگری پیگیری نماید. با اینحال برای مودی که از رای هیأت راضی نیست، ماده 249 قانون مالیات مستقیم در برخی موارد نادر می‌تواند کارگشا باشد. براساس این ماده هیأت حل اختلاف مالیاتی موظف است محاسبات ناشی از بررسی اعتراضات مودی را در گزارش قید کند. مودیان می‌توانند درصورت یافتن اشتباه محاسباتی، هیأت را وادار به تغییر رای خود نمایند.

در پایان نیز مودی دوماه پس از ابلاغ رای هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر فرصت دارد تا اعتراض خود را به این مسائل از طریق شورای عالی مالیاتی ادامه دهد:

• عدم رعایت قوانین
• نقص رسیدگی

برخی سعی می‌کنند تا با استفاده از هیأت‌های پیاپی مالیات خود را به تاخیر بیندازند و یا شانس خود را بیازمایند. سازمان امور مالیاتی برای این موضوع نیز راه حلی اندیشیده است. براساس تبصره 6 ماده 247 قانون مالیات مستقیم درصورتیکه شکایت مودی از هیأت بدوی در تجدید نظر و سپس شکایتش از تجدید نظر در شورای عالی مالیاتی رد شود، باید جریمه بپردازد. میزان این جریمه نیز 1 درصد مابهالتفاوتیست که در هرمرحله برای آن اعتراض نموده است.

چند سوال مهم در مورد هیأت حل اختلاف مالیاتی