از گذشته تاکنون، مالیات (Tax) همواره یکی از منابع اساسی درآمد دولت ها بوده و جایگاه مهمی در اقتصاد کشورها داشته است. دولت ها این مبالغ را از افراد و سازمان ها دریافت کرده و در مقابل، موظف به تأمین زیرساخت ها، هزینه های عمومی و ایجاد رفاه اجتماعی هستند. مالیات در حوزه های مختلف، از جمله مالیات شرکت ها، به عنوان بخشی از درآمد یا سود اشخاص در نظر گرفته می شود که به دولت پرداخت می گردد؛ چراکه دولت، بستر لازم برای ایجاد این درآمد را فراهم می آورد.
در این مقاله تلاش می کنیم شما را با انواع مالیات شرکت ها و قوانین مربوط به آن آشنا کنیم. در پایان نیز توضیحاتی درباره معافیت های مالیاتی ارائه خواهیم کرد.
انواع مالیات شرکت ها
تمام شرکت ها ملزم به پرداخت مالیات هستند و بی توجهی به قوانین مالیاتی می تواند تبعاتی همچون محرومیت از مزایا و پرداخت جرایم مالیاتی به همراه داشته باشد. جرایم مالیاتی نیز توسط اداره امور مالیاتی و به صورت علی الرأس محاسبه می شوند.
مالیات هایی که اشخاص حقوقی (شرکت ها) موظف به پرداخت آنها هستند عبارتند از:
- مالیات بر درآمد
- مالیات بر عملکرد
- مالیات بر اموال و املاک
- مالیات های تکلیفی
- مالیات بر ارزش افزوده
بر اساس قوانین مالیاتی کشور، مالیات ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
- مالیات های مستقیم
- مالیات های غیرمستقیم
مالیات مستقیم
مالیات مستقیم به مالیاتی گفته می شود که دولت به طور مستقیم از دارایی ها و درآمد افراد دریافت می کند. دلیل این نام گذاری آن است که پرداخت کننده نهایی مالیات به صورت مشخص تعیین شده و مستقیماً مسئول پرداخت آن است.
مالیات های مستقیم به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
مالیات بر دارایی (Property Tax)
مالیات بر دارایی شامل اموال و دارایی هایی است که در مالکیت اشخاص حقیقی یا حقوقی قرار دارند. این نوع مالیات با هدف متعادل کردن توزیع ثروت در جامعه وضع می شود و شامل موارد زیر است:
مالیات غیرمستقیم
مالیات غیرمستقیم نوعی از مالیات است که افراد جامعه در هنگام خرید کالا یا دریافت خدمات، علاوه بر قیمت اصلی، مبلغی اضافی به دولت پرداخت می کنند. پرداخت کننده نهایی این مالیات عموم مردم هستند، اما فرآیند پرداخت آن به صورت غیرمستقیم صورت می گیرد.
دلیل نام گذاری این نوع مالیات، نحوه انتقال آن است. برای مثال، هنگامی که فردی کالایی را خریداری می کند، مالیات مربوطه را به فروشنده پرداخت می کند. فروشنده نیز هنگام خرید این کالا از تولیدکننده، مالیات آن را پرداخت کرده است و در نهایت، تولیدکننده موظف است مالیات را به دولت تحویل دهد.
انواع مالیات غیرمستقیم
مالیات بر مصرف:
مالیات بر مصرف مبلغی است که هنگام خرید کالا یا دریافت خدمات، علاوه بر قیمت اصلی، پرداخت می شود. این نوع مالیات گاهی به صورت نامحسوس بر مصرف کننده اعمال می شود و شامل موارد زیر است:
- مالیات بر فرآورده های نفتی
- مالیات تولید الکل طبی و بهداشتی
- مالیات نوشابه های غیرالکلی
- مالیات بر فروش سیگار
- مالیات نقل و انتقال خودرو
- مالیات حق اشتراک تلفن و خدمات مخابراتی بین المللی
- مالیات بر نوارهای صوتی و تصویری
- مالیات فروش خاویار
نکته مهم:
مالیات بر مصرف می‌تواند ابزاری برای کنترل مصرف برخی کالاها و کاهش اسراف باشد. همچنین دولت از این مالیات برای تحقق اهداف فرهنگی یا اقتصادی استفاده می‌کند.
مالیات بر حقوق و عوارض گمرکی
تجار و بازرگانان هنگام واردات یا صادرات کالا، ملزم به پرداخت مبالغی به گمرک هستند که تحت عنوان حقوق و عوارض گمرکی شناخته می شود. این نوع مالیات نیز جزو مالیات های غیرمستقیم است و شامل دو بخش زیر است:
حقوق گمرکی: مبلغی معادل 4 درصد ارزش کالاهای وارداتی به عنوان حقوق گمرکی دریافت می شود.
سود بازرگانی: تعرفه سود بازرگانی توسط دولت تعیین می شود.
مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده (VAT) نوعی مالیات غیرمستقیم است که بر ارزش افزوده شده به کالاها یا خدمات در مراحل مختلف تولید و توزیع اعمال می شود.
در فرآیند تولید، مواد اولیه به وسیله نیروی کار و فناوری تغییر یافته و به کالای نهایی تبدیل می شوند. افزایش ارزش کالا در نتیجه این فرآیند، به‌عنوان ارزش افزوده شناخته می شود. مصرف کننده نهایی علاوه بر قیمت کالا، مبلغی تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده نیز پرداخت می کند که در نهایت توسط تولیدکننده یا ارائه دهنده خدمات به دولت منتقل می شود.
کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده
برخی از کالاها و خدمات از پرداخت مالیات و عوارض ارزش افزوده معاف هستند. این موارد عبارتند از:
- محصولات کشاورزی فرآوری نشده
- دام، طیور زنده، آبزیان، زنبورعسل و نوغان
- انواع کود، سم، بذر و نهال
- آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات، سویا و شیر
- کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و کاغذ چاپ و تحریر
- اموال غیرمنقول
- انواع دارو و لوازم مصرفی درمانی
- فرش دستباف
- خوراک دام و طیور
- تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها
- اقلام با مصارف دفاعی و امنیتی صرفاً خاص
مالیات حقوق و دستمزد
افراد حقیقی که با ارائه نیروی کار خود در استخدام اشخاص حقیقی یا حقوقی قرار می گیرند و به ازای آن درآمد دریافت می کنند، در صورتی که میزان درآمدشان از حد مشخصی بیشتر باشد، مشمول مالیات خواهند بود. کارفرما وظیفه دارد مالیات حقوق و دستمزد این افراد را محاسبه و به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.
محاسبه این مالیات امروزه به طور معمول از طریق نرم افزارهای حسابداری ابری انجام می شود.
مقررات مالیاتی شرکت های سهامی خاص
- شرکت های سهامی خاص موظف اند دفاتر تجاری خود را تهیه و پلمپ کنند.
- 10 درصد از کل درآمد این شرکت ها مستقیماً به‌عنوان مالیات محاسبه می شود.
- پس از کسر این مبلغ، باقی مانده درآمد، مشمول نرخ های مالیات مقرر در قانون مالیات های مستقیم خواهد بود.
- ارائه اظهارنامه مالیاتی مناسب می تواند به کاهش مالیات پرداختی شرکت کمک کند.
معافیت های مالیاتی شرکت‌های سهامی خاص
این شرکت ها در موارد زیر مشمول معافیت مالیاتی هستند:
- داشتن مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد (معافیت 50%)
- فعالیت به‌عنوان شرکت دانش بنیان
- فعالیت در حوزه های کشاورزی، تولیدی یا معدنی
- فعالیت در زمینه ایرانگردی و جهانگردی (معافیت 50%)
- صادرات محصولات کشاورزی
- ادغام شرکت ها
- فعالیت در زمینه انتشارات و مطبوعات
مدارک مورد نیاز برای تشکیل پرونده مالیاتی
شرکت ها، پس از تأسیس و ثبت، موظف اند حداکثر تا دو ماه از تاریخ ثبت شرکت، به اداره امور مالیاتی مراجعه کرده و برای تشکیل پرونده مالیاتی اقدام کنند. این فرآیند شامل ارائه مدارک مشخص به اداره امور مالیاتی، پرداخت مالیات دو در هزار سرمایه اولیه شرکت و دریافت کد اقتصادی است. دریافت کد اقتصادی به شرکت اجازه می دهد فعالیت های خود را به صورت قانونی انجام دهد.
مدارک مورد نیاز جهت تشکیل پرونده مالیاتی برای اشخاص حقیقی عبارتند از:
- فرم اطلاعات هویتی
- تصویر شناسنامه
- اصل و تصویر فیش بانکی عوارض
- سند مالکیت یا اجاره نامه محل فعالیت
- سه قطعه عکس 3×2
- انجام پیش ثبت نام کد اقتصادی
مدارک مورد نیاز برای تشکیل پرونده مالیاتی اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی برای تشکیل پرونده مالیاتی باید مدارک زیر را ارائه دهند:
- اصل و کپی اساسنامه شرکت
- اصل و کپی آگهی تأسیس
- اصل و کپی روزنامه رسمی
- اصل و کپی شرکت نامه
- اصل و کپی اظهارنامه ثبت شرکت ها
- اصل و کپی آگهی تغییرات
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره
- کپی فیش تلفن محل شرکت
- اصل گواهی امضای صاحبان امضای مجاز (تأیید شده در دفترخانه اسناد رسمی)
- تکمیل دفترچه مشخصات شناسایی شرکت (دفترچه ثبت نام اشخاص حقوقی)
- اصل فیش واریز دو در هزار مبلغ سرمایه اولیه شرکت در بانک ملی
اظهارنامه مالیاتی
افراد حقیقی و حقوقی که مشمول پرداخت مالیات هستند، باید درآمد، هزینه ها و نتیجه فعالیت های یک ساله مالی خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی به اداره امور مالیاتی ارائه دهند. این اظهارنامه، پایه محاسبه مالیات خواهد بود.
تخلف و فرار مالیاتی
شرکت هایی که از پرداخت مالیات خودداری کرده یا به روش های غیرقانونی از پرداخت مالیات سر باز زنند، مرتکب فرار مالیاتی شده اند و طبق قانون، مشمول مجازات خواهند شد.
اظهارنامه مالیاتی شرکت
تمامی اشخاص حقوقی مشمول مالیات، باید اظهارنامه مالیاتی خود را حداکثر تا پایان تیرماه سال بعد به اداره امور مالیاتی ارائه دهند. عدم ارائه اظهارنامه، تخلف محسوب شده و شرکت را مشمول جرائم مالیاتی می کند.
اظهارنامه مالیاتی انحلال شرکت
طبق ماده 114 قانون مالیات های مستقیم، در صورت انحلال شرکت، آخرین مدیر یا مدیران شرکت موظف اند پیش از تاریخ تشکیل مجمع عمومی یا سایر ارکان صلاحیت دار برای تصمیم گیری در خصوص انحلال، اظهارنامه ای شامل صورت دارایی ها و بدهی های شرکت را تنظیم و به اداره امور مالیاتی ارائه دهند. این اظهارنامه باید روی فرم هایی که سازمان امور مالیاتی تهیه کرده است، تکمیل شود.
استعلام مالیات شرکت ها
اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند از طریق سامانه های مربوطه، وضعیت بدهی مالیاتی خود را بررسی کرده و از میزان آن مطلع شوند.
مالیات شرکت هایی که فعالیت ندارند
شرکت هایی که پس از ثبت، هیچ گونه فعالیت اقتصادی ندارند، باید در ابتدای سال مالی (حداکثر چهار ماه پس از شروع سال مالی) عدم فعالیت خود را طی نامه ای کتبی به اداره مالیاتی اطلاع دهند.
در صورت عدم اطلاع رسانی، این شرکت ها مشمول جرائم مالیاتی خواهند شد. مالیات شرکت های غیرفعال، صفر است.
مالیات شرکت های تازه تأسیس
شرکت های تازه تأسیس موظف اند بلافاصله پس از ثبت و دریافت کد اقتصادی، نیم در هزار سرمایه اولیه خود را به عنوان مالیات پرداخت کنند. نحوه محاسبه مالیات عملکرد این شرکت ها مشابه سایر شرکت ها است.
معافیت مالیاتی شرکتها
در قوانین مالیاتی ایران، برای برخی شرکتها و افراد شرایطی در نظر گرفته شده که آنها را از پرداخت مالیات معاف می‌کند. این معافیت‌ها شامل موارد زیر است:
معافیت مالیاتی شرکت های غیرتجاری
طبق تبصره 1 ماده 105 قانون مالیات های مستقیم:
اشخاص حقیقی ایرانی غیرتجاری که به قصد تقسیم سود تأسیس نشده اند، در صورت انجام فعالیت انتفاعی، تنها از کل درآمد فعالیت انتفاعی خود، مالیات به نرخ مقرر در ماده 105 پرداخت می کنند.
سایر معافیت های مالیاتی (مواد 132 تا 146 قانون مالیات های مستقیم):
- معافیت مالیاتی سرمایه گذاران در مناطق کمتر توسعه یافته
- معافیت مالیاتی شرکت های تعاونی روستایی، عشایری و کشاورزی
- معافیت مالیاتی مدارس ویژه نگهداری معلولین ذهنی
- معافیت های مالیاتی بیمه عمر
- معافیت مالیاتی درمانی افراد و خانواده ها
- معافیت 50 درصدی سود ابرازی شرکت ها
- معافیت مالیاتی اماکن مذهبی و زیارتی
روش های کاهش مالیات
تصور کنید یک شرکت یا فروشگاه لوازم خانگی که انواع رومیزی و رانر را عرضه می کند، چطور می تواند با بهره گیری از معافیت های مالیاتی یا تخفیف های خاص، هزینه های خود را مدیریت کند و خدمات بهتری ارائه دهد. برای کاهش مالیات راهکارهایی وجود دارد که بسته به شرایط شرکت می تواند مورد استفاده قرار گیرد:
1- کاهش مالیات با برخورداری از تخفیف مالیاتی
ارائه اظهارنامه های مالیاتی در موعد مقرر و پرداخت منظم مالیات می تواند باعث برخورداری از تخفیف مالیاتی شود.
میزان این تخفیف به خوش‌حسابی مودیان و میزان مالیات پرداختی بستگی دارد.
2- برخورداری از معافیت مالیاتی
سازمان امور مالیاتی هر سال معافیت هایی را برای کسب و کارها در نظر می گیرد که می توان با آگاهی از آن ها از این امتیاز بهره مند شد.
این معافیت ها به دلایلی مانند کاهش درآمد، افزایش تورم، یا خوش حساب بودن مودیان اعمال می شود.
3-کمک به خیریه ها
کمک به موسسات خیریه و امور عام المنفعه می تواند میزان مالیات شرکت را کاهش دهد.
برای بهره مندی از این معافیت، مدارک و رسیدهای مربوط به کمک ها باید به اظهارنامه مالیاتی ضمیمه شود.
4- انتقال دارایی ها
کاهش دارایی های شرکت از طریق انتقال آن به اعضای خانواده یا افراد مورد اعتماد می تواند مالیات شرکت را کاهش دهد.
این کار باید در زمان تأسیس شرکت و با رعایت قوانین مالیاتی انجام شود تا به عنوان تخلف در نظر گرفته نشود.
5- فعالیت در حوزه های معاف از مالیات
شرکت هایی که در حوزه هایی مانند صنایع دستی، گردشگری داخلی، کودکان بی سرپرست، نابینا یا ناشنوا فعالیت می کنند، از معافیت یا کاهش مالیات برخوردار خواهند شد.
6- تأسیس شرکت در مناطق محروم
تأسیس شرکت در مناطق محروم و کم برخوردار، معافیت مالیاتی بین 5 تا 10 سال را به همراه دارد.
پس از این دوره نیز نرخ مالیات در این مناطق نسبت به مناطق شهری پایین تر خواهد بود.
این راهکار علاوه بر کاهش مالیات، می تواند باعث کاهش هزینه های اجاره و سایر هزینه های مربوط به محل شرکت شود.
نتیجه گیری
در این مقاله تلاش کردیم به طور خلاصه به جنبه های مختلف مالیات شرکت ها بپردازیم؛ از جمله انواع مالیات، معافیت ها، تشکیل پرونده مالیاتی و اهمیت ارائه اظهارنامه مالیاتی. آگاهی نداشتن از این قوانین می تواند منجر به زیان های مالی برای شرکت ها شود. همچنین به بررسی روش های کاهش مالیات شرکت ها پرداختیم و راهکارهایی را برای بهینه سازی مالیات معرفی کردیم.
