استاندارد شماره 5 حسابداری در مورد چیست؟
استاندارد حسابداری شماره ۵ به بررسی نحوه برخورد با رویدادهایی می‌پردازد که پس از تاریخ ترازنامه و تا تاریخ تأیید صورت‌های مالی برای انتشار، رخ می‌دهند. این رویدادها می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر وضعیت مالی و عملکرد واحد تجاری داشته باشند و به همین دلیل، نحوه شناسایی، اندازه‌گیری و افشای آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف اصلی این استاندارد، اطمینان از ارائه اطلاعات مالی شفاف و قابل اتکا به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی است.
در ادامه به بررسی دقیق‌تر سه مورد از جنبه‌های کلیدی این استاندارد می‌پردازیم:
هدف و دامنه کاربرد استاندارد
هدف اصلی استاندارد حسابداری شماره ۵، تعیین تکلیف نحوه برخورد با رویدادهایی است که بین تاریخ ترازنامه و تاریخ تأیید صورت‌های مالی برای انتشار، رخ می‌دهند. این استاندارد به دنبال ایجاد رویه‌ای یکنواخت و استاندارد برای شناسایی، اندازه‌گیری و افشای این رویدادها در صورت‌های مالی است.
دامنه کاربرد: این استاندارد برای تمامی واحدهای تجاری که ملزم به تهیه و ارائه صورت‌های مالی هستند، کاربرد دارد.
مثال: فرض کنید یک شرکت در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۴۰۲ ترازنامه خود را تهیه می‌کند. اگر در تاریخ ۱۵ اردیبهشت سال ۱۴۰۳ (قبل از تأیید صورت‌های مالی برای انتشار) یک آتش‌سوزی در انبار شرکت رخ دهد، این رویداد مشمول استاندارد شماره ۵ خواهد بود.
الزامات قانونی
الزامات قانونی مرتبط با استاندارد حسابداری شماره ۵ در واقع بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) و استانداردهای حسابداری ملی تعیین می‌شود. این الزامات شامل موارد زیر است:
- شناسایی و اندازه‌گیری صحیح رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه
- افشای مناسب اطلاعات مربوط به این رویدادها در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی
- رعایت اصول مربوط به تعدیل یا عدم تعدیل ارقام صورت‌های مالی بر اساس نوع رویداد
مثال: اگر یک شرکت طبق قانون ملزم به ارائه صورت‌های مالی حسابرسی شده باشد، حسابرسان نیز موظف به بررسی رعایت الزامات استاندارد شماره ۵ در فرایند حسابرسی خواهند بود.
تعریف رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه
رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه به رویدادهای مطلوب و نامطلوبی گفته می‌شود که بین تاریخ ترازنامه و تاریخ تأیید صورت‌های مالی برای انتشار، رخ می‌دهند. این رویدادها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- رویدادهای تعدیلی: رویدادهایی که شواهدی از شرایط موجود در تاریخ ترازنامه ارائه می‌دهند. این رویدادها منجر به تعدیل ارقام شناسایی شده در صورت‌های مالی می‌شوند.
- رویدادهای غیرتعدیلی: رویدادهایی که بیانگر شرایط ایجاد شده پس از تاریخ ترازنامه هستند. این رویدادها معمولاً نیازی به تعدیل ارقام صورت‌های مالی ندارند، اما ممکن است نیاز به افشا در یادداشت‌های توضیحی داشته باشند.
مثال برای رویداد تعدیلی: فرض کنید در تاریخ ترازنامه، شرکت در مورد یک بدهی احتمالی، ذخیره در نظر گرفته است. پس از تاریخ ترازنامه و قبل از تأیید صورت‌های مالی، دادگاه رای نهایی را صادر می‌کند و مبلغ قطعی بدهی مشخص می‌شود. این رویداد تعدیلی است و باید مبلغ ذخیره در صورت‌های مالی بر اساس رای دادگاه تعدیل شود.
مثال برای رویداد غیرتعدیلی: فرض کنید پس از تاریخ ترازنامه و قبل از تأیید صورت‌های مالی، یک شرکت تصمیم به ادغام با شرکت دیگری می‌گیرد. این رویداد غیرتعدیلی است و نیازی به تعدیل ارقام صورت‌های مالی ندارد، اما باید در یادداشت‌های توضیحی افشا شود.
با درک صحیح این مفاهیم، می‌توان به شکل مناسب با رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه برخورد کرد و از ارائه اطلاعات مالی دقیق و شفاف اطمینان حاصل نمود.
انواع رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه
همانطور که گفته شد، رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه به رویدادهای مطلوب و نامطلوبی گفته می‌شود که بین تاریخ ترازنامه و تاریخ تأیید صورت‌های مالی برای انتشار، رخ می‌دهند. این رویدادها بر اساس ماهیت و تأثیری که بر صورت‌های مالی دارند، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: رویدادهای تعدیلی و رویدادهای غیرتعدیلی. درک تفاوت بین این دو نوع رویداد و نحوه برخورد با آنها در گزارش‌های مالی، برای ارائه اطلاعات مالی دقیق و قابل اتکا بسیار حائز اهمیت است.
در ادامه به بررسی دقیق‌تر هر یک از این دو نوع رویداد می‌پردازیم:
رویدادهای تعدیلی: تعریف و مثال‌ها
رویدادهای تعدیلی، رویدادهایی هستند که شواهدی از شرایط موجود در تاریخ ترازنامه ارائه می‌دهند. به عبارت دیگر، این رویدادها اطلاعات جدیدی را در مورد شرایطی که در تاریخ ترازنامه وجود داشته‌اند، فراهم می‌کنند. به همین دلیل، این رویدادها منجر به تعدیل ارقام شناسایی شده در صورت‌های مالی می‌شوند.
تعریف: رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه‌ای که شواهدی از شرایط موجود در تاریخ ترازنامه ارائه می‌دهند، رویدادهای تعدیلی نامیده می‌شوند.
مثال‌ها:
- تسویه نهایی یک دعوی حقوقی: فرض کنید در تاریخ ترازنامه، شرکت درگیر یک دعوی حقوقی بوده و بابت آن ذخیره‌ای در نظر گرفته است. پس از تاریخ ترازنامه و قبل از تأیید صورت‌های مالی، دادگاه رای نهایی را صادر می‌کند و مبلغ قطعی بدهی مشخص می‌شود. این رویداد تعدیلی است و باید مبلغ ذخیره در صورت‌های مالی بر اساس رای دادگاه تعدیل شود.
- دریافت اطلاعات در مورد کاهش ارزش دارایی‌ها: فرض کنید در تاریخ ترازنامه، شواهدی مبنی بر کاهش ارزش موجودی کالا وجود داشته است، اما اطلاعات کافی برای تعیین دقیق میزان کاهش ارزش در دسترس نبوده است. پس از تاریخ ترازنامه و قبل از تأیید صورت‌های مالی، اطلاعات دقیق‌تری در مورد میزان فروش کالاها با قیمت پایین‌تر به دست می‌آید. این رویداد تعدیلی است و باید مبلغ کاهش ارزش موجودی کالا در صورت‌های مالی تعدیل شود.
- ورشکستگی یک مشتری: اگر مشتری اصلی شرکت قبل از تاریخ ترازنامه دچار مشکلات مالی بوده و پس از تاریخ ترازنامه ورشکست شود، و این ورشکستگی مرتبط با شرایط موجود در تاریخ ترازنامه باشد، این رویداد تعدیلی است و باید ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول در صورت‌های مالی تعدیل شود.
رویدادهای غیرتعدیلی: تعریف و مثال‌ها
رویدادهای غیرتعدیلی، رویدادهایی هستند که بیانگر شرایط ایجاد شده پس از تاریخ ترازنامه هستند. این رویدادها اطلاعات جدیدی را در مورد شرایطی که پس از تاریخ ترازنامه به وجود آمده‌اند، فراهم می‌کنند و معمولاً نیازی به تعدیل ارقام صورت‌های مالی ندارند، اما ممکن است نیاز به افشا در یادداشت‌های توضیحی داشته باشند.
تعریف: رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه‌ای که بیانگر شرایط ایجاد شده پس از تاریخ ترازنامه هستند، رویدادهای غیرتعدیلی نامیده می‌شوند.
مثال‌ها:
- وقوع یک آتش‌سوزی یا زلزله: اگر پس از تاریخ ترازنامه و قبل از تأیید صورت‌های مالی، یک آتش‌سوزی یا زلزله در انبار شرکت رخ دهد و منجر به از بین رفتن بخشی از دارایی‌ها شود، این رویداد غیرتعدیلی است.
- تصمیم به ادغام یا تحصیل یک واحد تجاری دیگر: اگر پس از تاریخ ترازنامه، شرکت تصمیم به ادغام با شرکت دیگری یا تحصیل یک واحد تجاری دیگر بگیرد، این رویداد غیرتعدیلی است.
- تغییرات عمده در نرخ ارز یا نرخ بهره: تغییرات عمده و غیرمنتظره در نرخ ارز یا نرخ بهره پس از تاریخ ترازنامه، نمونه‌ای از رویدادهای غیرتعدیلی است.
- کاهش ارزش بازار سرمایه‌گذاری‌ها: کاهش ارزش بازار سرمایه‌گذاری‌ها بین تاریخ ترازنامه و تاریخ تأیید صورت‌های مالی، یک نمونه از رویداد غیرتعدیلی است.
بیشتر بخوانید:
۶ استراتژی کلیدی مدیریت مالی که باید بدانید
رمزگشایی از ترازنامه: 5 نشانه شرکت‌های رو به رشد
نحوه برخورد با هر نوع رویداد در گزارش‌های مالی
نحوه برخورد با رویدادهای تعدیلی و غیرتعدیلی در گزارش‌های مالی به شرح زیر است:
- رویدادهای تعدیلی: این رویدادها منجر به تعدیل ارقام شناسایی شده در صورت‌های مالی می‌شوند. به عبارت دیگر، ارقام موجود در صورت‌های مالی باید به گونه‌ای تعدیل شوند که اثر این رویدادها در آنها منعکس شود.
- رویدادهای غیرتعدیلی: این رویدادها معمولاً نیازی به تعدیل ارقام صورت‌های مالی ندارند، اما اگر با اهمیت باشند، باید در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی افشا شوند. افشای این رویدادها به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی کمک می‌کند تا تأثیر احتمالی آنها بر وضعیت مالی و عملکرد آتی واحد تجاری را درک کنند. در افشا، باید ماهیت رویداد و برآورد اثر مالی آن (یا بیان این که برآورد اثر مالی امکان‌پذیر نیست) ذکر شود.
با رعایت این نکات، می‌توان اطمینان حاصل کرد که صورت‌های مالی، تصویری دقیق و شفاف از وضعیت مالی و عملکرد واحد تجاری ارائه می‌دهند.
نحوه شناسایی و اندازه‌گیری رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه
پس از تعیین اینکه یک رویداد، رویدادی بعد از تاریخ ترازنامه است، گام بعدی شناسایی اهمیت آن و سپس اندازه‌گیری اثرات مالی آن است. شناسایی صحیح رویدادهای با اهمیت و اندازه‌گیری دقیق اثرات مالی آنها، نقش حیاتی در ارائه تصویری واقعی و منصفانه از وضعیت مالی واحد تجاری ایفا می‌کند. این فرایند به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. در این بخش به بررسی معیارهای شناسایی رویدادهای با اهمیت و روش‌های اندازه‌گیری اثرات مالی آنها می‌پردازیم.
معیارهای شناسایی رویدادهای با اهمیت
برای تعیین اینکه یک رویداد بعد از تاریخ ترازنامه با اهمیت است یا خیر، باید به دو عامل اصلی توجه کرد:
- ماهیت رویداد: برخی رویدادها به دلیل ماهیت خود، به طور خودکار با اهمیت تلقی می‌شوند. برای مثال، ورشکستگی یک مشتری عمده یا وقوع یک حادثه طبیعی که منجر به خسارت سنگین به دارایی‌های شرکت شود، معمولاً رویدادهایی با اهمیت هستند.
- میزان اثر مالی رویداد: اگر اثر مالی یک رویداد بر صورت‌های مالی قابل توجه باشد، آن رویداد با اهمیت تلقی می‌شود. برای تعیین “قابل توجه بودن”، باید به قضاوت حرفه‌ای و همچنین معیارهای کمی مانند درصدی از سود یا دارایی‌های شرکت، توجه کرد.
مثال: فرض کنید یک شرکت کوچک با سود سالانه ۱۰۰ میلیون تومان، پس از تاریخ ترازنامه با یک دعوی حقوقی مواجه می‌شود که احتمال محکومیت آن و پرداخت غرامت ۱۰ میلیون تومانی وجود دارد. این رویداد با توجه به نسبت آن به سود سالانه (۱۰%)، می‌تواند با اهمیت تلقی شود. در مقابل، اگر همین دعوی برای یک شرکت بزرگ با سود سالانه ۱۰ میلیارد تومان رخ دهد، ممکن است با اهمیت تلقی نشود.
بیشتر بخوانید:
گام به گام تا تهیه صورت سود و زیان: از صفر تا صد
صورت سود و زیان به روش تک مرحله‌ای با مثال
صورت سود و زیان به روش دو مرحله‌ای: کلید درک عملکرد مالی کسب‌وکار شما
روش‌های اندازه‌گیری اثرات مالی رویدادها
پس از شناسایی یک رویداد با اهمیت، باید اثرات مالی آن را به درستی اندازه‌گیری کرد. روش‌های اندازه‌گیری بسته به نوع رویداد متفاوت است:
- رویدادهای تعدیلی: برای این رویدادها، باید ارقام مربوط به دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمدها و هزینه‌ها در صورت‌های مالی به گونه‌ای تعدیل شوند که اثر رویداد در آنها منعکس شود. برای مثال، اگر یک بدهی احتمالی به دلیل رای دادگاه قطعی شود، باید مبلغ بدهی در صورت‌های مالی تعدیل شود.
- رویدادهای غیرتعدیلی: برای این رویدادها، معمولاً نیازی به تعدیل ارقام صورت‌های مالی نیست، اما باید اطلاعات مربوط به رویداد، شامل ماهیت رویداد و برآورد اثر مالی آن (در صورت امکان)، در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی افشا شود.
مثال: فرض کنید پس از تاریخ ترازنامه، یک شرکت متوجه می‌شود که یکی از مشتریانش ورشکست شده و بدهی معوقه‌ای به مبلغ ۵۰ میلیون تومان دارد. اگر این رویداد تعدیلی باشد (یعنی مشکلات مالی مشتری قبل از تاریخ ترازنامه وجود داشته)، باید ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول به مبلغ ۵۰ میلیون تومان افزایش یابد.
مثال‌های عملی از شناسایی و اندازه‌گیری
مثال ۱ (رویداد تعدیلی):
- رویداد: پس از تاریخ ترازنامه، مشخص می‌شود که بخشی از موجودی کالای شرکت به دلیل نقص فنی، غیرقابل فروش شده است.
- شناسایی: این رویداد تعدیلی است زیرا نقص فنی احتمالاً قبل از تاریخ ترازنامه وجود داشته است.
- اندازه‌گیری: باید ارزش موجودی کالای آسیب‌دیده به خالص ارزش فروش (NRV) کاهش یابد و زیان کاهش ارزش در صورت سود و زیان شناسایی شود.
مثال ۲ (رویداد غیرتعدیلی):
- رویداد: پس از تاریخ ترازنامه، یک شرکت تصمیم به خرید یک شرکت دیگر می‌گیرد.
- شناسایی: این رویداد غیرتعدیلی است زیرا تصمیم به خرید پس از تاریخ ترازنامه گرفته شده است.
- اندازه‌گیری: نیازی به تعدیل ارقام صورت‌های مالی نیست، اما باید اطلاعات مربوط به این تصمیم، شامل ماهیت معامله و اثرات احتمالی آن بر وضعیت مالی شرکت، در یادداشت‌های توضیحی افشا شود.
با دقت در شناسایی و اندازه‌گیری رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه، می‌توان از ارائه اطلاعات مالی صحیح و قابل اتکا اطمینان حاصل کرد و به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در تصمیم‌گیری‌هایشان کمک نمود.
