بهای تمام شده کالای خریداری شده، یکی از مهم‌ترین مفاهیم در حسابداری و مدیریت مالی است که نشان می‌دهد یک کسب‌وکار برای تهیه کالاهایی که می‌فروشد، چقدر هزینه کرده است. محاسبه دقیق این مبلغ برای تعیین سودآوری، قیمت‌گذاری محصولات و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی حیاتی است. در این مقاله به بررسی روش‌های محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده می‌پردازیم و با مثال‌هایی کاربردی، این مفهوم را روشن‌تر می‌کنیم.
بیشتر بخوانید:
محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده همراه با مثال
رسیدگی به تراکنش‌های بانکی
اعتراض به مالیات
ترازنامه حسابداری چیست؟ نکات کلیدی برای درک بهتر
تعریف بهای تمام شده کالای خریداری شده
بهای تمام شده کالای خریداری شده شامل تمامی هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیمی است که برای خرید و آماده‌سازی کالاها برای فروش صرف شده است. این هزینه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- قیمت خرید کالا: مبلغی که به فروشنده پرداخت می‌شود.
- هزینه‌های حمل و نقل: هزینه‌های مربوط به جابجایی کالا از انبار فروشنده به انبار خریدار.
- هزینه‌های بیمه: هزینه‌های مربوط به بیمه کالا در حین حمل و نقل.
- هزینه‌های گمرکی و تعرفه‌ها: هزینه‌های مربوط به واردات کالا از کشورهای خارجی.
- تخفیفات و کسورات: تخفیفاتی که از فروشنده دریافت می‌شود یا کسوراتی که به دلایل مختلف اعمال می‌شود.
روش‌های محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده
روش‌های مختلفی برای محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. روش اولین صادره از اولین وارده (FIFO)
در این روش فرض می‌شود که اولین کالاهایی که خریداری شده‌اند، اولین کالاهایی هستند که به فروش می‌رسند. بنابراین، بهای تمام شده کالای فروش رفته بر اساس قیمت اولین خریدهای انجام شده محاسبه می‌شود.
مثال:
فرض کنید یک فروشگاه لوازم الکترونیکی، ۱۰۰ دستگاه گوشی موبایل را به قیمت هر دستگاه ۲ میلیون تومان در تاریخ ۱۰ فروردین و سپس ۵۰ دستگاه دیگر را به قیمت هر دستگاه ۲.۲ میلیون تومان در تاریخ ۲۰ فروردین خریداری کرده است. اگر در تاریخ ۲۵ فروردین، ۸۰ دستگاه گوشی به فروش برسد، بهای تمام شده کالای فروش رفته به صورت زیر محاسبه می‌شود:
- ۸۰ دستگاه اول از ۱۰۰ دستگاه اول به قیمت ۲ میلیون تومان: ۸۰ * ۲,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
بنابراین، بهای تمام شده کالای فروش رفته ۱۶۰ میلیون تومان خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
صورت سود و زیان به روش تک مرحله‌ای با مثال
صورت سود و زیان به روش دو مرحله‌ای: کلید درک عملکرد مالی کسب‌وکار شما
۲. روش آخرین صادره از اولین وارده (LIFO)
در این روش فرض می‌شود که آخرین کالاهایی که خریداری شده‌اند، اولین کالاهایی هستند که به فروش می‌رسند. بنابراین، بهای تمام شده کالای فروش رفته بر اساس قیمت آخرین خریدهای انجام شده محاسبه می‌شود.
مثال (با استفاده از داده‌های مثال قبل):
اگر در تاریخ ۲۵ فروردین، ۸۰ دستگاه گوشی به فروش برسد، بهای تمام شده کالای فروش رفته به صورت زیر محاسبه می‌شود:
- ۵۰ دستگاه از خرید دوم به قیمت ۲.۲ میلیون تومان: ۵۰ * ۲,۲۰۰,۰۰۰ = ۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- ۳۰ دستگاه از خرید اول به قیمت ۲ میلیون تومان: ۳۰ * ۲,۰۰۰,۰۰۰ = ۶۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- بهای تمام شده کالای فروش رفته: ۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۶۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۷۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
بنابراین، بهای تمام شده کالای فروش رفته ۱۷۰ میلیون تومان خواهد بود.
۳. روش میانگین موزون
در این روش، بهای تمام شده کالای فروش رفته بر اساس میانگین قیمت تمام کالاهای موجود در انبار محاسبه می‌شود. برای این کار، مجموع بهای تمام شده همه کالاها بر تعداد کل کالاها تقسیم می‌شود.
مثال (با استفاده از داده‌های مثال قبل):
- مجموع بهای تمام شده خرید اول: ۱۰۰ * ۲,۰۰۰,۰۰۰ = ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- مجموع بهای تمام شده خرید دوم: ۵۰ * ۲,۲۰۰,۰۰۰ = ۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- مجموع بهای تمام شده کل کالاها: ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۱۱۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۳۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- تعداد کل کالاها: ۱۰۰ + ۵۰ = ۱۵۰ دستگاه
- میانگین قیمت هر دستگاه: ۳۱۰,۰۰۰,۰۰۰ / ۱۵۰ = ۲,۰۶۶,۶۶۶.۶۷ تومان
- بهای تمام شده کالای فروش رفته (۸۰ دستگاه): ۸۰ * ۲,۰۶۶,۶۶۶.۶۷ = ۱۶۵,۳۳۳,۳۳۳.۳۶ تومان
بنابراین، بهای تمام شده کالای فروش رفته تقریباً ۱۶۵.۳۳ میلیون تومان خواهد بود.
اهمیت محاسبه دقیق بهای تمام شده
محاسبه دقیق بهای تمام شده کالای خریداری شده برای موارد زیر بسیار مهم است:
- محاسبه سود ناخالص: سود ناخالص با کسر بهای تمام شده کالای فروش رفته از درآمد حاصل از فروش محاسبه می‌شود.
- قیمت‌گذاری محصولات: بهای تمام شده، یکی از عوامل اصلی در تعیین قیمت فروش محصولات است.
- تصمیم‌گیری‌های مدیریتی: اطلاعات مربوط به بهای تمام شده به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در مورد خرید، تولید و فروش محصولات بگیرند.
- گزارشگری مالی: بهای تمام شده در صورت‌های مالی شرکت از جمله صورت سود و زیان گزارش می‌شود.
نکات مهم در محاسبه بهای تمام شده
- همیشه تمامی هزینه‌های مرتبط با خرید و آماده‌سازی کالا برای فروش را در محاسبه بهای تمام شده در نظر بگیرید.
- روش محاسبه بهای تمام شده را به صورتconsistent (یکنواخت) در طول دوره‌های مالی استفاده کنید.
- در انتخاب روش محاسبه بهای تمام شده، به شرایط کسب‌وکار و نوع کالاهای مورد معامله توجه کنید.
با رعایت نکات ذکر شده و استفاده از روش مناسب، می‌توانید بهای تمام شده کالای خریداری شده را به صورت دقیق محاسبه کرده و از این اطلاعات برای بهبود مدیریت مالی کسب‌وکار خود استفاده کنید.
اثرات مالیاتی محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده
بهای تمام شده کالای خریداری شده، مجموع هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیمی است که یک شرکت برای تهیه و آماده‌سازی کالاها جهت فروش متحمل می‌شود. این هزینه‌ها شامل قیمت خرید کالا، هزینه‌های حمل و نقل، بیمه، گمرک، تعرفه‌ها و هرگونه هزینه دیگر مرتبط با رساندن کالا به انبار و آماده‌سازی آن برای فروش است.
محاسبه دقیق بهای تمام شده برای تعیین سود ناخالص، قیمت‌گذاری محصولات، تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و گزارشگری مالی بسیار حیاتی است. روش‌های مختلفی برای محاسبه بهای تمام شده وجود دارد، از جمله FIFO (اولین صادره از اولین وارده)، LIFO (آخرین صادره از اولین وارده) و میانگین موزون، که هر کدام بر اساس فرضیات متفاوتی در مورد جریان کالاها در انبار عمل می‌کنند.
ارتباط بهای تمام شده کالای خریداری شده با مالیات به طور غیرمستقیم و از طریق تأثیر آن بر سود شرکت شکل می‌گیرد. بهای تمام شده، به عنوان یک هزینه در صورت سود و زیان شرکت ثبت می‌شود و از درآمد حاصل از فروش کسر می‌گردد تا سود ناخالص محاسبه شود. سود ناخالص نیز یکی از عوامل تعیین‌کننده سود مشمول مالیات است.
بنابراین، هرچه بهای تمام شده بیشتر باشد، سود ناخالص و در نتیجه سود مشمول مالیات کمتر خواهد بود و به تبع آن، مالیات پرداختی بر اساس اظهارنامه مالیاتی ابرازی نیز کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، انتخاب روش محاسبه بهای تمام شده (FIFO، LIFO یا میانگین موزون) می‌تواند بر میزان سود و در نتیجه مالیات تأثیر بگذارد، زیرا هر روش منجر به محاسبه بهای تمام شده متفاوتی می‌شود. قوانین مالیاتی هر کشور ممکن است محدودیت‌ها یا الزاماتی در مورد استفاده از روش‌های خاص محاسبه بهای تمام شده داشته باشند که شرکت‌ها باید آن‌ها را رعایت کنند.
