ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، یکی از مواد مهم قانون مالیات مستقیم است که به موضوع تجدیدنظر و اعتراض به مالیات قطعی و غیرمستقیم می‌پردازد. این ماده، در شرایط خاصی، امکان تجدیدنظر در تصمیمات مالیاتی را برای مودیان مالیاتی فراهم می‌کند. با توجه به اهمیت این ماده در نظام مالیاتی کشور و نیز ابهامات موجود در خصوص برخی از مفاهیم آن، بررسی ابعاد حقوقی و اقتصادی این ماده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، ضمن بررسی دقیق مفاد ماده مذکور، به تحلیل ابعاد حقوقی و اقتصادی آن پرداخته شده و همچنین برخی از چالش‌ها و پیشنهادات برای بهبود اجرای این ماده ارائه خواهد شد.
بررسی ماده 251 مکرر
ماده 251 مکرر ـ در مورد مالیات‌های قطعی موضوع این قانون و مالیات‌های غیر مستقیم که در مرجع دیگری قابل طرح نباشد و به ادعای غیرعادلانه بودن مالیات مستندا به مدارک و دلایل کافی ازطرف مودی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود وزیر اموراقتصادی و دارایی می‌تواند پروندة امر را به هیأتی مرکب از سه نفر به انتخاب خود جهت رسیدگی ارجاع نماید.
رأی هیأت به اکثریت آرا قطعی و لازم‌الاجرا می‌باشد. حکم این ماده نسبت به عملکرد سنوات 1368 تا تاریخ تصویب این اصلاحیه نیز جاری‌خواهد بود. منبع
مطابق قانون مالیات‌های مستقیم، در مواردی که مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی یا حقوقی به صورت قطعی تعیین شده باشد و امکان اعتراض به آن در مرجع دیگری وجود نداشته باشد، مودی مالیاتی می‌تواند در صورتی که معتقد باشد مالیات تعیین شده به صورت ناعادلانه محاسبه شده است، با ارائه مدارک و دلایل کافی، درخواست تجدیدنظر کند.
در چنین مواردی، وزیر امور اقتصادی و دارایی اختیار دارد تا پرونده را به هیأتی متشکل از سه نفر که خود آن‌ها را انتخاب می‌کند، ارجاع دهد. این هیئت به بررسی ادعای مودی می‌پردازد و تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند. تصمیم این هیئت برای همه طرفین الزام‌آور است.
مالیات ناعادلانه از نظر ماده 251 مکرر
ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم زمانی قابل استناد است که در فرآیند تعیین مالیات، یکی از موارد زیر رخ داده باشد:
- تخلف از قوانین و مقررات مالیاتی: اگر در جریان رسیدگی به پرونده مالیاتی، مأمور مالیاتی از قوانین و مقررات مربوطه تخطی کرده باشد، می‌توان به این ماده استناد کرد.
- محرومیت از مزایای قانونی: در صورتی که مودی مالیاتی به دلیل اشتباه یا کوتاهی مأمور مالیاتی از بهره‌مندی از تسهیلات، معافیت‌ها، تشویق‌ها یا بخشودگی‌های قانونی محروم شده باشد، می‌تواند از این ماده استفاده کند.
- پیروی از تفسیر غلط: اگر مودی مالیاتی بر اساس تفسیر غلط قوانین مالیاتی توسط مأمور مالیاتی اقدام کرده باشد و به همین دلیل متحمل پرداخت مالیات بیشتری شده باشد، این مورد نیز مشمول ماده 251 مکرر خواهد بود.
- عدم اعمال حقوق قانونی: چنانچه مودی مالیاتی از حقوق قانونی خود که به صورت مسکوت مانده یا ضمانت اجرای کافی ندارد، محروم شده باشد، می‌تواند به این ماده استناد نماید.
- سخت‌گیری بی‌مورد مأمور مالیاتی: در مواردی که مأمور مالیاتی در اعمال اختیارات خود سخت‌گیری کرده و فراتر از حدود قانونی عمل نموده باشد، می‌توان از این ماده استفاده کرد.
- از دست رفتن فرصت اعتراض: اگر به دلیل گذشت مهلت قانونی، مودی مالیاتی نتوانسته باشد در زمان مقرر اعتراض خود را مطرح کند، می‌تواند با استناد به این ماده، درخواست تجدیدنظر نماید.
توجه: این موارد تنها نمونه‌هایی از مواردی هستند که می‌توان به ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم استناد کرد و ممکن است موارد دیگری نیز وجود داشته باشد.
سامانه دادما برای ثبت اعتراض ماده 251 مکرر
پس از ثبت شکایت در سامانه دادرسی الکترونیکی هیات موضوع ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم (dad.mefa.ir)، متقاضی موظف است به صورت مستمر وضعیت پرونده خود را پیگیری نماید. این پیگیری مستمر به متقاضی کمک می‌کند تا از روند رسیدگی به شکایت خود آگاه شده و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهد.
برای پیگیری پرونده در سامانه مذکور، متقاضی باید با استفاده از حساب کاربری خود وارد سامانه شود. در قسمت “کارتابل شکایات”، تمامی شکایات ثبت شده توسط متقاضی به همراه جزئیات آن‌ها قابل مشاهده است. با کلیک بر روی هر یک از شکایات، متقاضی می‌تواند به اطلاعات دقیق‌تری در مورد وضعیت پرونده خود دسترسی پیدا کند.
با استفاده از سامانه دادرسی الکترونیکی هیئت موضوع ماده 251 مکرر، متقاضیان می‌توانند به صورت آنلاین و بدون نیاز به مراجعه حضوری، پرونده‌های شکایتی خود را پیگیری کنند. این سامانه امکان دسترسی آسان و سریع به اطلاعات پرونده را برای متقاضیان فراهم می‌آورد و به آن‌ها کمک می‌کند تا از حقوق قانونی خود دفاع نمایند.
مراحل ثبت شکایت 251 مکرر در سامانه دادما
1. تکمیل فرم شکایت:
- یک فرم مخصوص برای ثبت شکایت در سامانه دادما طراحی شده است.
- متقاضی یا نماینده قانونی وی باید با مراجعه به این سامانه، اطلاعات مورد نیاز را در فرم مربوطه وارد کند.
2. ارائه مدارک هویتی:
- در صورتی که متقاضی از طریق نماینده قانونی اقدام به ثبت شکایت می‌کند، باید مدارک مثبته دال بر نمایندگی قانونی را در سامانه بارگذاری نماید.
- چنانچه شکایت توسط وکیل مطرح شود، باید طبق قوانین مربوطه، نسبت به ابطال تمبر اقدام و مدرک آن را ارائه نماید.
3. ارائه مدارک شرکت (در صورت حقوقی بودن موضوع):
- اگر موضوع شکایت مربوط به اشخاص حقوقی باشد، باید آگهی روزنامه رسمی شرکت که مشخصات آخرین مدیران صاحب امضا و تغییرات شرکت را نشان می‌دهد، در سامانه بارگذاری شود.
4. تعیین مخاطب شکایت:
- شکایت ثبت شده باید خطاب به وزیر یا مرکز تنظیم مربوطه تنظیم شود.
5. بارگذاری نسخه امضا شده شکایت:
- پس از تکمیل فرم شکایت در سامانه، متقاضی (اعم از شخص حقیقی یا حقوقی) باید یک نسخه امضا شده از شکایت را در سامانه بارگذاری کند.
با طی کردن این مراحل، فرآیند ثبت شکایت در سامانه دادما تکمیل می‌شود و پرونده برای رسیدگی به مراجع ذی‌ربط ارسال خواهد شد.
دستورالعمل اجرایی موضوع ماده 251 مکرر
پس از آنکه شما شکایت خود را در سامانه دادما ثبت کردید و کد رهگیری دریافت نمودید، مراحل زیر طی خواهد شد:
1. ارجاع پرونده به دادرس:
- تعیین کارشناس: رئیس مرکز یا نماینده او، شکایت شما را به یکی از کارمندان متخصص و مجرب مرکز که به عنوان دادرس شناخته می‌شوند، ارجاع می‌دهد.
- وظایف دادرس: دادرس وظیفه دارد شکایت شما را به دقت بررسی کند، تحقیقات لازم را انجام دهد و سپس نظر کارشناسی خود را در مورد پذیرش یا رد شکایت ارائه دهد.
2. بررسی شکایت توسط دادرس:
- بررسی مدارک: دادرس ابتدا مدارک و دلایل ارائه شده توسط شما را به دقت بررسی می‌کند.
- تحقیقات لازم: در صورت لزوم، دادرس تحقیقات بیشتری را انجام می‌دهد تا به نتیجه دقیق‌تری برسد.
- مهلت اظهارنظر: دادرس موظف است ظرف مدت 10 روز نظر کارشناسی خود را به همراه دلایل آن به صورت مکتوب و پس از تأیید مقام مافوق، برای رئیس مرکز ارسال کند.
- تمرکز بر موضوع شکایت: دادرس تنها به موضوع شکایت شما رسیدگی می‌کند و به مسائل خارج از موضوع شکایت ورود نمی‌کند.
3. رفع نقص احتمالی مدارک:
- اعلام نقص مدارک: اگر دادرس تشخیص دهد که مدارک ارائه شده توسط شما ناقص است، از طریق سامانه دادما یا پیامک به شما اطلاع می‌دهد تا ظرف مدت 30 روز نسبت به رفع نقص اقدام نمایید.
- مختومه شدن شکایت در صورت عدم رفع نقص: اگر شما در مهلت تعیین شده نسبت به رفع نقص اقدام نکنید، شکایت شما مختومه خواهد شد.
- امکان بررسی مجدد: با این حال، امکان بررسی مجدد شکایت با موافقت رئیس مرکز وجود دارد.
4. بررسی قابلیت طرح شکایت در سایر مراجع:
- عدم صلاحیت دادگاه: اگر دادرس تشخیص دهد که شکایت شما باید در مرجع دیگری مانند دادگاه مطرح شود، شکایت شما در این مرحله مختومه شده و به شما اطلاع داده خواهد شد.
5. تصمیم‌گیری نهایی:
- ارسال نظر دادرس به رئیس مرکز: نظر نهایی دادرس مبنی بر پذیرش یا رد شکایت به همراه دلایل آن به رئیس مرکز ارسال می‌شود.
- تصمیم‌گیری رئیس مرکز: رئیس مرکز پس از بررسی نظر دادرس، تصمیم نهایی را اتخاذ کرده و دستور لازم را برای وزیر صادر می‌کند.
