مالیات ابرازی به مالیاتی گفته میشود که مودی (شخص حقیقی یا حقوقی) بر اساس درآمد و سود خود، آن را محاسبه و در اظهارنامه مالیاتی اعلام میکند. این نوع مالیات بر مبنای خوداظهاری است. مالیات ابرازی در زمان ارسال اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی پرداخت میشود. مالیات ابرازی با مالیات تشخیصی که توسط سازمان امور مالیاتی تعیین میشود و مالیات قطعی که پس از بررسی و قطعی شدن مالیات توسط سازمان تعیین میشود، تفاوت دارد.
در واقع، مالیات ابرازی، مبلغی است که مودی به عنوان مالیات خود اعلام و پرداخت میکند. این مبلغ تا زمان بررسی توسط سازمان امور مالیاتی، به عنوان مبلغ علیالحساب در نظر گرفته میشود. پس از بررسی اظهارنامه، سازمان ممکن است مبلغ مالیات را تایید یا تعدیل کند.
این روش، باعث افزایش شفافیت و اعتماد بین مودیان و سازمان امور مالیاتی میشود. به مودیان این امکان را میدهد که با دقت بیشتری به محاسبه و پرداخت مالیات خود بپردازند. در عین حال، مسئولیت صحت اطلاعات اظهار شده بر عهده مودی است و در صورت ارائه اطلاعات نادرست، ممکن است با جرایم مالیاتی مواجه شود.
بیشتر بخوانید:
اظهارنامه برآوردی چیست؟
بسیار خب، در ادامه به توضیح هر یک از موارد ذکر شده در قالب تیتر و چند پاراگراف میپردازیم:
مالیات ابرازی به زبان ساده
مالیات ابرازی به زبان ساده یعنی اینکه خود شما، به عنوان یک شخص حقیقی یا حقوقی، میزان مالیاتی که باید پرداخت کنید را محاسبه و به سازمان امور مالیاتی اعلام میکنید. این کار از طریق پر کردن و ارسال اظهارنامه مالیاتی انجام میشود. در واقع شما با این کار، میزان درآمد، هزینهها و سود خود را به سازمان مالیاتی گزارش میدهید و بر اساس آن، مبلغ مالیات خود را مشخص میکنید. این نوع مالیات بر مبنای خوداظهاری است و به همین دلیل، مسئولیت صحت اطلاعات وارد شده در اظهارنامه بر عهده خود شماست.
به عنوان مثال، فرض کنید شما صاحب یک کسب و کار کوچک هستید. در پایان سال مالی، شما تمام درآمدها و هزینههای کسب و کار خود را محاسبه میکنید و سود خالص خود را به دست میآورید. سپس، با توجه به قوانین مالیاتی، میزان مالیاتی که باید از این سود پرداخت کنید را محاسبه کرده و در اظهارنامه مالیاتی خود درج میکنید. این مبلغ، مالیات ابرازی شما خواهد بود.
تفاوت مالیات ابرازی با مالیات تشخیصی و قطعی
مالیات ابرازی، تشخیصی و قطعی سه مرحله مختلف در فرایند تعیین مالیات هستند که با یکدیگر تفاوتهای اساسی دارند:
- مالیات ابرازی: همانطور که گفته شد، مبلغی است که توسط خود مودی (شخص پرداخت کننده مالیات) محاسبه و در اظهارنامه مالیاتی اعلام میشود. این مبلغ، تا زمان بررسی توسط سازمان امور مالیاتی، به عنوان مبلغ علیالحساب در نظر گرفته میشود.
- مالیات تشخیصی: پس از ارسال اظهارنامه مالیاتی توسط مودی، سازمان امور مالیاتی اظهارنامه را بررسی میکند. در صورتی که سازمان، مغایرتی بین اطلاعات اظهار شده و واقعیت پیدا کند یا به هر دلیلی با مبلغ ابرازی موافق نباشد، مبلغ جدیدی را به عنوان مالیات تشخیصی تعیین میکند و به مودی ابلاغ میکند.
- مالیات قطعی: اگر مودی به مالیات تشخیصی اعتراض نداشته باشد یا پس از طی مراحل قانونی، اعتراض او رد شود، مبلغ تشخیصی به عنوان مالیات قطعی در نظر گرفته میشود. این مالیات لازم الاجرا خواهد بود. همچنین اگر مودی به برگه تشخیص مالیات تا ۳۰ روز پس از ابلاغ اعتراضی نکند، طبق ماده ۲۳۹ قانون مالیاتهای مستقیم به صورت سیستمی برگه قطعی مالیات صادر خواهد شد.
به طور خلاصه، مالیات ابرازی پیشنهاد مودی، مالیات تشخیصی نظر سازمان مالیاتی و مالیات قطعی نتیجه نهایی این فرایند است.
نحوه محاسبه و پرداخت مالیات ابرازی
محاسبه مالیات ابرازی بستگی به نوع فعالیت اقتصادی و نوع مالیاتی دارد که مودی مشمول آن است. به طور کلی، مراحل محاسبه و پرداخت به شرح زیر است:
- محاسبه درآمد مشمول مالیات: ابتدا باید درآمد مشمول مالیات محاسبه شود. این کار با کسر هزینههای قابل قبول از کل درآمد انجام میشود.
- اعمال معافیتها و کسورات قانونی: سپس، معافیتها و کسورات قانونی که برای هر نوع فعالیت اقتصادی تعریف شده است، از درآمد مشمول مالیات کسر میشود.
- محاسبه مالیات: با توجه به نرخ مالیاتی مصوب برای هر نوع فعالیت، میزان مالیات محاسبه میشود.
- تکمیل اظهارنامه مالیاتی: مودی باید اظهارنامه مالیاتی مربوط به دوره مالی مورد نظر را به صورت الکترونیکی یا کاغذی تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارسال کند.
- پرداخت مالیات: پس از ارسال اظهارنامه، مودی باید مبلغ مالیات ابرازی را از طریق درگاههای الکترونیکی سازمان امور مالیاتی یا شعب بانکها پرداخت کند.
برای مثال، در مورد مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، ابتدا سود خالص شرکت محاسبه میشود. سپس معافیتها و کسورات قانونی از آن کسر میگردد. در نهایت با نرخ ۲۵ درصد، مالیات محاسبه میشود.
مزایای اظهار مالیات به صورت ابرازی
اظهار مالیات به صورت ابرازی مزایای متعددی برای مودیان و همچنین برای نظام مالیاتی کشور دارد:
- افزایش شفافیت: این روش باعث افزایش شفافیت در فعالیتهای اقتصادی و مالی میشود و به جلوگیری از فرار مالیاتی کمک میکند.
- کاهش هزینههای اداری: با خوداظهاری مودیان، نیاز به بررسیهای گسترده توسط سازمان مالیاتی کاهش مییابد و در نتیجه هزینههای اداری کاهش پیدا میکند.
- افزایش اعتماد بین مودیان و سازمان مالیاتی: این روش بر مبنای اعتماد متقابل بین مودیان و سازمان مالیاتی استوار است. برخی معتقدند این روش باعث افزایش این اعتماد میشود.
- سهولت و سرعت در انجام امور مالیاتی: با استفاده از سامانههای الکترونیکی، مودیان میتوانند به راحتی و در کمترین زمان ممکن، اظهارنامه خود را ارسال و مالیات خود را پرداخت کنند.
- بهرهمندی از مشوقهای مالیاتی: در برخی موارد، مودیانی که به صورت ابرازی مالیات خود را پرداخت میکنند، ممکن است از مشوقهای مالیاتی مانند کاهش نرخ مالیات بهرهمند شوند. برای مثال طبق تبصره ۷ ماده ۱۰۵ قانون مالیاتهای مستقیم، به ازای هر ۱۰ درصد افزایش درآمد ابرازی نسبت به سال قبل، تا حداکثر ۵ درصد از نرخ مالیات کاسته میشود.
قوانین و مقررات مرتبط با مالیات ابرازی
مالیات ابرازی بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی کشور تعیین و اجرا میشود. مهمترین قوانین مرتبط با این موضوع عبارتند از:
- قانون مالیاتهای مستقیم: این قانون، اصلیترین منبع قانونی در زمینه مالیات است. شامل مواد مختلفی در خصوص انواع مالیات، نحوه محاسبه و پرداخت آنها، وظایف مودیان و سازمان مالیاتی و سایر موارد مرتبط است. ماده ۱۰۰ این قانون به طور خاص به موضوع مالیات ابرازی میپردازد.
- آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی: سازمان امور مالیاتی برای اجرای قانون مالیاتهای مستقیم، آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی مختلفی را تدوین و ابلاغ میکند. این اعلامیهها شامل جزئیات مربوط به نحوه محاسبه، اظهار و پرداخت مالیات ابرازی است.
- سایر قوانین مرتبط: علاوه بر قانون مالیاتهای مستقیم، قوانین دیگری نیز ممکن است به طور غیرمستقیم بر مالیات ابرازی تأثیر بگذارند. مواردی مانند قانون تجارت، قانون محاسبات عمومی و … در این دسته هستند.